کتاب شناسایی و تحلیل سرانه‌های استاندارد شاخص‌های شهری

معرفی کوتاه

کتاب شناسایی و تحلیل سرانه‌های استاندارد شاخص‌های شهری

سخن نویسندگان

در بسیاری از شهرهای آسیایی، رشد سریع شهر از توانایی‌ها و منابع در اختیار مدیران شهری برای ارائه خدمات مناسب و كافی پیشی گرفته است. روندهای دیگر نیز وضعیت را وخیم‌تر می‌كنند؛ به‌طور مثال تمركززدایی فزاینده و پیچیدگی‌های مدیریتی موجب بسط و توسعه مسئولیت دولت‌های محلی بدون در دسترس بودن منابع انسانی یا مالی اضافی موردنیاز، گردیده است. علاوه بر این، شهروندان و سایر ذینفعان انتظار دارند كاهش هزینه‌ها و افزایش كیفیت خدمات را شاهد باشند درحالی‌که ممكن است منابع موردنیاز در دسترس نباشد. در پاسخ به مسئله شكاف منابع، مشاركت بخش خصوصی به‌منظور تمهید و ارائه خدمات در حال افزایش است. در همین حین، نقش دولت‌ها از ارائه‌کننده خدمات به سمت هماهنگ‌کننده، تنظیم‌کننده، ناظر و حامی بخش خصوصی در حال تغییر است.

طی سال‌های گذشته و در جریان اجرای برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور روش‌های علمی نظارت و كنترل وضعیت در اغلب سازمان‌ها، شركت‌ها و مؤسسات ایرانی پیشرفت قابل‌توجهی نداشته است. به‌عبارت‌دیگر، مدیران در كشور ما همواره بدون كارنامه عملكرد کار را به پایان می‌رسانند و قضاوت دقیقی در خصوص میزان موفقیت و شكست برنامه‌های آن‌ها منتشر نمی‌گردد. این پدیده به‌خصوص در عرصه مدیریت عمومی و اجتماعی ظهور و بروز بیشتری دارد. در هر یك از وزارتخانه‌ها و نهادهای عمومی مانند شهرداری‌ها، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، ادارات كل استانی، نیروی انتظامی، مراكز قضایی و … طی سالیان متوالی، افراد مختلفی در مصدر امور قرارگرفته و هر یك به سهم خود تلاش‌های زیادی کرده‌اند و برنامه‌های متعددی را اجرا نموده‌اند، اما ازآنجاکه ابزار اندازه‌گیری عملكرد و تحلیل وضعیت كه از شاخص‌ها یا خط‌کش‌های مناسب برای برآورد هر یك از متغیرها تشکیل می‌شود و همچنین دسترسی به داده‌های لازم بهره‌مند نبوده‌ایم نه‌تنها امكان شناخت نقاط ضعف و قوت میسر نبوده، بلكه در اغلب موارد فرصت‌های زیادی برای پیشرفت و تعالی از دست رفته است و بعضاً تجارب ناموفق به‌کرات با عنوان «مدیریت علمی» آزموده شده‌اند.

بر اساس ملاحظات فوق و با توجه به رویكرد نو شهرداری کلان‌شهرهای کشور در استفاده از شاخص‌های شهری جهت ارزیابی برنامه‌های عملیاتی، یكی از اهداف شهرداری مشهد نیز بررسی موضوع شاخص‌های شهری در حوزه‌های گوناگون فعالیت‌های شهر و سازمان پرداخته است. ازاین‌رو در این پژوهش در ابتدا به بررسی اصول، مفاهیم، تعاریف و مبانی نظری سطح ایران و جهان پرداخته‌شده و پس‌ازآن با تأکید بر 52 شاخص شهری موردی در این تحقیق وجوه مختلف آن در تجارب داخلی و خارجی بررسی و مقایسه شده است. همچنین با تعیین فرایندی علمی در راستای دستیابی به ارقام مطلوب و بهینه سرانه‌ها و شاخص‌ها، چشم‌انداز آن‌ها با نگاهی به استانداردهای جهانی مورد تحلیل قرارگرفته است. امید می‌رود که این پژوهش گامی مفید در راستای دستیابی به اهداف متعالی توسعه کلان‌شهرهای کشور باشد.

این پژوهش در قالب 5 فصل اصلی ارائه می‌گردد. فصل‌های این پژوهش به‌طور خلاصه عبارتند از:

فصل اول: این فصل به بیان کلیات تحقیق شامل بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف و مختصری از سوابق موضوع در ایران، همچنین روش‌شناسی و محدودیت‌های تحقیق می‌پردازد.

فصل دوم: در این فصل تعاریف و مفاهیم، بنیان تئوریک، شاخص‌ها و استانداردها و سرانه‌های شهری و عوامل مؤثر بر آن‌ها موردبررسی قرار می‌گیرد و پس از آن شاخص‌های 52 گانه برنامه عملیاتی شهرداری مشهد معرفی و تشریح می‌گردد.

فصل سوم: شناسایی و تجزیه‌وتحلیل استانداردها و سرانه‌های وضع موجود در شهر مشهد و 5 کلان‌شهر دیگر ایران شامل تهران، اصفهان، تبریز، شیراز، قم در این فصل بررسی می‌شوند، به‌طوری‌که در ابتدا شاخص‌های طرح‌های فرادست، ارقام شاخص‌ها در دیگر شهرهای ایران، نحوه تهیه و تنظیم شاخص‌ها، ساختار کمی و کیفی و در نهایت تحلیل وضعیت کلان‌شهر مشهد و مقایسه آن با سایر کلان‌شهرها انجام می‌شود.

فصل چهارم: این فصل به بررسی تجارب سایر کشورهای جهان در ارتباط با استانداردها و شاخص‌های شهری می‌پردازد که با تعریف شاخص‌ها از نگاه متخصصان خارجی آغاز شده و با بررسی وضعیت، دلایل شکل‌گیری شاخص‌ها، روش‌های تهیه و تنظیم سرانه‌ها و شاخص‌ها و تحلیل ساختار سرانه‌های استاندارد به پایان می‌رسد.

فصل پنجم:  در این فصل نویسندگان تلاش می‌کند با نظر به نتایج حاصل از فصول پیشین به ارائه استاندارد صحیح و درازمدت مطلوب و بهینه برای هر یک از شاخص‌های شهری کلان‌شهر مشهد مقدس بپردازد که در ابتدا با مقایسه ساختار شاخص‌ها با شهر/کشورهای توسعه‌یافته جهان و با ارائه استاندارد یکپارچه درازمدت برای شاخص‌های 52 گانه و تدوین کاربست، پژوهش را به پایان می‌رساند.